Lokalizacja

Szczawin Kościelny jest miejscowością gminną leżącą w południowo – wschodniej części powiatu gostynińskiego przy drodze łączącej Gostynin z Gąbinem a dalej z Sannikami, Sochaczewem i Warszawą oraz leżącym już w województwie łódzkim – Żychlinem. Oprócz Urzędu Gminy swoje siedziby mają tu między innymi: ośrodek zdrowia, poczta, filia banku, przedszkole, Szkoła Podstawowa im. Andrzeja Małkowskiego i kilka sklepów.
Udokumentowana przeszłość miejscowości sięga końca XIII wieku. Wtedy książę mazowiecki Bolesław II nadał istniejącą, zapewne dobrze zagospodarowaną leżącą na skraju dużego kompleksu swoich dóbr – osadę włościańską jednemu ze swoich bliskich współpracowników Janowi herbu Prawdzie, protoplaście rodziny Szczawińskich. Właśnie z tą rodziną i ze sprowadzonymi przez nich w 1661 roku ojcami reformatami wiążą się lata świetności i rozkwitu miejscowości. Szczawińscy byli fundatorami budowy, późniejszej przebudowy oraz wyposażenia klasztoru i kościoła, cieszącego się i dziś zainteresowaniem historyków. Ojcowie reformaci założyli w 1862 roku pierwszą w okolicy publiczną szkołę elementarną. Niestety, masowy udział okolicznej szlachty i samych zakonników w powstaniu styczniowym sprowadziły na miejscowość carskie represje, z których już nigdy nie miała się podźwignąć.Dopiero odbudowa państwa polskiego po I wojnie światowej przywróciły znaczenie miejscowości w lokalnym podziale administracyjnym czyniąc ją jednym z ośrodków rozwojowych powiatu. Od 2000 roku gmina używa herbu, który nawiązuje do herbu Prawdzic należącego do rodziny Szczawińskich – założycieli miejscowości. Oryginalny herb Szczawińskich został wzbogacony o rozetę złotych kłosów umieszczonych pod flankowaniem muru, co ma oznaczać rolniczy charakter gminy. Złoty lew trzyma w łapach krzyż, który oznacza związek z klasztorem reformatorów, którzy w przeszłości przyczynili się do rozkwitu miejscowości.
Gmina Szczawin Kościelny licząca około 6000 mieszkańców zajmuje obszar 127,14 km położony w południowo – wschodniej części powiatu gostynińskiego. Przebiega przezeń granica dwóch mezaregionów, jej północno – zachodnia część należy do Kotliny Płockiej zawdzięczającej swój wygląd akumulacyjnej i erozyjnej działalności jęzora lodowcowego zlodowacenia bałtyckiego, zaś część południowo- wschodnia przynależy do Równiny Kutnowskiej, ukształtowanej przez zlodowacenie środkowopolskie; liczne formy jakie zostawił lądolód uległy denudacji, obecnie jest to prawie płaska równina nachylona na południe. Gleby są ogólnie słabej jakości (poza częścią płd.) i charakteryzują się małym urozmaiceniem. Największy obszar zajmują różne typy gleb bielicowych, słabo lub silnie zbielicowanych, lekkich, wytworzonych z piasków luźnych lub słabo gliniastych. Ze względu na głęboko zalegający pierwszy poziom wód gruntowych dodatkowo osłabiona jest ich rolnicza przydatność. W związku z tym znaczna część gminy porośnięta jest lasami sosnowymi stanowiącymi wschodnią krawędź lasów Pojezierza Gostynińskiego. Z wyjątkiem licznych stanowisk archeologicznych na terenie gminy Szczawin występuje niewiele obiektów chronionych. Stąd istnieje konieczność zachowania dla potomności tych nielicznych skarbów kulturowych przeszłości. Są to kościoły, stare cmentarze, parki podworskie, obiekty w parkach, pomniki przyrody itp.
Obiektami sakralnymi są trzy kościoły: Kościół w Szczawinie Kościelnym z XVII wieku, w stylu barokowo – rokokowym, Kościół w Suserzu z 1810 roku i Kościół w Trębkach z 1802 roku – obydwa w stylu neoklasycznym. Obiekty sakralne to także cmentarze : w Szczawinie Kościelnym z kwaterami żołnierzy poległych w 1939 roku, w Suserzu i w Witoldowie. Na terenie gminy znajduje się kilka parków podworskich z XIX wieku o ciekawym drzewostanie. Są one pozostałościami po parkach i ogrodach zakładanych w przeszłości wokół dworów szlacheckich. Stąd na ich obszarze występują często elementy dawnej architektury (dwór, spichlerz, ogrodzenia). Parki te znajdują we wsiach: Dobrów, Kamieniec, Słup, Staw, Suserz, Trębki i Waliszew. Powyższe parki są wpisane do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Ponadto w Szczawinie jest park nieorzeczony, z dworkiem z II połowy XIX wieku. Jedynymi pomnikami przyrody na terenie gminy są: dąb wąskolistny w Helenowie Szczawińskim i głaz narzutowy w Waliszewie. Mamy również dwa powiązane z sobą obszary chronionego krajobrazu: Gostynińsko – Gąbiński (północna i zachodnia część gminy), Dolina Przysowy (centralna i południowa część). Na wymienionych obszarach ochronie podlegają istniejące lasy, zieleń łęgowa, cieki i zbiorniki wodne. Jezioro Szczawińskie jego otulina stanowią projektowany przez służbę ochrony przyrody rezerwat przyrodniczy z ostoją ptactwa wodnego, z ciekawą fauną i florą. Teren ten został uznany jako strefa ciszy ( zakaz używania głośników, wjazdu pojazdów mechanicznych, sprzętu motorowego itp.). Podobny rezerwat przyrody projektowany jest na pograniczu wsi Krzymów i Przychód.